کورتاژ چیست و چه عوارضی دارد؟

دی & سی, مخفف اصطلاح اتساع و کورتاژ است. در پاسخ به این سوال که کورتاژ چیست می توان بیان کرد که این اقدام یک روش جراحی تهاجمی است که با هدف برداشتن بافت های رحمی انجام می گیرد. پزشکان متخصص زنان و زایمان از کورتاژ برای تشخیص و درمان برخی بیماری های زنان و زایمان و همچنین کنترل خونریزی های شدید داخل رحمی استفاده می کنند. در مواردی نیز برای برداشتن و پاک سازی پوشش داخل رحمی پس از سقط جنین از روش کورتاژ استفاده می شود. به طور کلی برای انجام کورتاژ پزشک متخصص از یک وسیله یا دارو برای متسع کردن سرویکس (دهانه ی رحم, بخش تحتانی و باریک ترین قسمت ساختار رحمی) استفاده می کند. پس از اتساع کافی دهانه ی رحمی, پزشک با استفاده از وسیله ای به نام کورت، بافت های درون رحم را از بین می برد. کورت های مورد استفاده در جراحی می توانند دارای سر تیز باشند و با ایجاد خراش باعث برداشتن بافت ها شوند یا این که به صورت مکنده بوده و بافت مورد نظر را به بیرون از حفره ی رحمی منتقل کنند.

علل انجام کورتاژ

در پاسخ به یکی از پر تکرار ترین سوالات در رابطه با کورتاژ می توان بیان کرد:

 این روش هم جنبه ی درمانی دارد و هم جنبه ی تشخیصی؛ زیرا برای تشخیص بسیاری از بیماری های درون رحمی می توان از کورتاژ بافت رحمی استفاده کرد و برای بررسی بیشتر، نمونه های تهیه شده را به آزمایشگاه های پاتولوژیک ارسال کرد. همچنین در مواردی از جمله خونریزی های رحمی، جهت کنترل خونریزی و سقط جنین برای از بین بردن بقایای جنینی، می توان از کورتاژ بهره برد.

روش تشخیص بیماری با کورتاژ

در روش تشخیصی کورتاژ, پزشک متخصص جهت بررسی بافت آندومتر رحم اقدام به تهیه ی نمونه از بافت داخل رحمی می کند. در مواردی مثل خونریزی های شدید بدون علت مشخص, خونریزی های شدید پس از یائسگی و یا بررسی جهت غربالگری سرطان های دهانه ی رحم و یافتن سلول های انکوژن آندومتر از این روش استفاده می شود.

سرنوشت نمونه تهیه شده توسط کورتاژ چیست؟

پس از تهیه ی نمونه, ارسال آن به آزمایشگاه صورت می گیرد تا در آنجا به بررسی عواملی از جمله پولیپ های رحمی, هیپرپلازی آندومتر (یک اختلال پیش سرطانی است که منجر به ضخیم شدگی بیش از حد در بافت داخلی رحم یا آندومتر می شود.) و یا سرطان دهانه ی رحم می پردازند.

گاهی پزشک متخصص شما همزمان با کورتاژ, از هیستروسکوپی نیز استفاده می کند. در این حالت با وارد کردن یک ابزار باریک که در نوک آن دوربین و یک نور باریک تعبیه شده است از طریق واژن, تصویری به دست می آورد که با استفاده از آن به راحتی می تواند بافت های غیر طبیعی رحم را شناسایی و کورتاژ دقیقی انجام دهد یا نمونه ی مورد نظر را به راحتی تهیه کند.

روش درمان بیماری با کورتاژ

در مواردی که هدف پزشک متخصص شما تنها تهیه ی یک نمونه ی کوچک آزمایشگاهی نیست و باید میزان بیشتری از بافت داخل توسط کورتاژ برداشته شود, جنبه ی درمانی کورتاژ مطرح می شود. از جمله اهدافی که پزشک شما را به سمت استفاده ی درمانی از کورتاژ سوق می دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- پیشگیری از بروز عفونت یا خونریزی های شدید ناشی از بافت های جنینی باقی مانده پس از سقط جنین

2- بارداری مولار (در این حالت به جای تشکیل جنین, یک بافت توموری در رحم تشکیل می شود)

3- خونریزی شدید پس از زایمان طبیعی که ناشی از جفت باقی مانده در رحم است.

4- پولیپ دهانه ی رحم (سرویکس) یا پولیپ رحم که اغلب خوش خیم هستند (غیر سرطانی اند)

ریسک فاکتورهای کورتاژ

این عمل به طور کلی بی خطر است ولی در برخی موارد همچون تمام عمل های جراحی می تواند خطرات و عوارض خاصی به دنبال داشته باشد. البته در اغلب موارد در صورتی که تشخیص درست و به موقع صورت گرفته باشد، بسیاری از عوارض قابل درمان و حتی پیشگیری هستند.

1. در رابطه با عوارض کورتاژ، می توان گفت سوراخ شدن رحم به عنوان مهم ترین عارضه ی ناشی از کورتاژ شناخته می شود. این عارضه ناشی از سوراخ شدن دیواره ی رحم توسط کورت جراحی است. این عارضه اغلب در زنانی که به تازگی باردار شده اند یا زنانی که دچار یائسگی شده اند دیده می شود. در اغلب موارد سوراخ شدگی رحم خود به خود بهبود پیدا می کند ولی در مواردی که همزمان دچار آسیب های عروق خونی و یا دیگر اعضای مجاور رحم مثل مثانه یا رکتوم شده باشیم، لازم است مداخلات درمانی صورت گیرد.
2. دومین عارضه ی مهمی که در رابطه با خطرات کورتاژ می توان بیان کرد، ایجاد آسیب در دهانه ی رحم است. در صورتی که در حین کورتاژ دهانه ی رحم پاره شود پزشک می تواند با استفاده از دارو یا اعمال فشار در ناحیه و یا بخیه زدن محل آسیب دیده از خونریزی پیشگیری کند.
3. ایجاد بافت اسکار در آندومتر و حفره رحمی نیز یکی از عوارض ناشی از کورتاژ است که به ندرت ممکن است ایجاد شده و اسکار ناشی از آن در دهانه ی رحم به وضعیتی به نام سندرم آشرمن منجر شود. این سندرم اغلب در مواردی رخ می دهد که انجام کورتاژ پس از زایمان و یا سقط جنین انجام گرفته باشد. اسکار و سندرم ایجاد شده می تواند منجر به ایجاد عفونت، چرخه های غیرطبیعی و نامنظم  قاعدگی، دردناک شدن چرخه ها و یا حتی عدم وجود چرخه ها شود. از همه مهم تر احتمال سقط جنین در آینده و ناباروری نیز افزایش می یابد.
4. در رابطه با عفونت پس از کورتاژ می توان بیان کرد که این عارضه به ندرت رخ می دهد ولی احتمال ایجاد آن وجود دارد و باید در زمره ی پاسخ های احتمالی در رابطه با عوارض کورتاژ قلمداد شود.
5. در برخی موارد ایجاد چسبندگی رحم پس از کورتاژ مشاهده شده است.
6. تشکیل لخته و هماتوم در محل زخم دهانه ی رحم

آمادگی های پیش از انجام کورتاژ

اتساع و کورتاژ را می توان جزو عمل های سرپایی در نظر گرفت. در عمل های سرپایی، نیاز به بستری بلند مدت بعد از عمل وجود ندارد.

کورتاژ را می توان در کلینیک یا مطب پزشک انجام داد.

قبل از انجام عمل لازم است که دستورات پزشک متخصص را در زمینه ی محدودیت مصرف وعده ی غذایی و نوشیدنی رعایت کنید.

لازم است که شخصی برای بردن شما به منزل و کمک به شما در کلینیک یا مطب حاضر باشد زیرا پس از بیهوشی ممکن است کمی حالت خواب آلودگی داشته باشید.

برنامه ی کاری خود را به صورتی تنظیم کنید که پس از انجام کورتاژ، مدت زمان کافی برای استراحت و بهبودی داشته باشید.

در برخی موارد پزشک متخصص ممکن است روند متسع کردن دهانه ی رحم را از یک روز قبل یا چند ساعت پیش از عمل آغاز کرده باشد تا بتواند به فضای کافی جهت دسترسی مناسب به بافت درونی رحم دست پیدا کرده باشد.

میزان اتساع دهانه ی رحم در کورتاژ نسبت به بارداری بیشتر خواهد بود.

برای این منظور از داروی میزوپروستول به صورت خوراکی (اورال) یا واژینال استفاده می شود. در این هنگام از یک میله ی باریک از جنس لامیناریا استفاده شده و در محل دهانه ی رحم قرار داده می شود تا با جذب تدریجی مایعات رحمی منبسط شده و به روند اتساع رحم کمک کند.

مراقبت های بعد از کورتاژ

 یک سوال مهم و قابل توجه این است که بعد از کورتاژ چه باید کرد؟ اینجا باید خاطر نشان کرد پس از انجام کورتاژ در صورت مشاهده ی هریک از علائم زیر به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید.

• خونریزی بسیار شدید به شکلی که هر یک ساعت مجبور به تعویض پد بهداشتی خود باشید
• تب
• درد شدیدی شکم که به صورت مداوم در حال بدتر شدن باشد
• مشاهده ی هرگونه ترشحات بد بو از واژن

کورتاژ چگونه انجام می شود؟

در طول انجام کورتاژ، شما تحت بیهوشی قرار می گیرید که نوع بیهوشی دریافت شده به میزان مهارت و تجربه ی پزشک متخصص شما وابسته است. در بیهوشی عمومی شما به طور کامل بیهوش شده و در حین کورتاژ متوجه چیزی نمی شوید ولی در روش بی حسی موضعی با استفاده از تزریق آمپول بی حسی در ناحیه کمری، شما دچار بی حسی در نواحی پرینه و پاها خواهید شد.

پوزیشن مورد استفاده برای عمل به صورت لیتاتومی می باشد که در این حالت پاهای بیمار روی تکیه گاه هایی به اسم رکاب قرار می گیرد در حالی که بیمار به پشت روی تخت جراحی دراز کشیده است.

پس از ایجاد بیهوشی یا بی حسی، پزشک متخصص وسیله ای به نام اسپکولوم را وارد واژن می کند و سپس از میان اسپکولوم، میله هایی را به سمت دهانه رحم وارد می کند تا به آرامی دهانه رحم را گشادتر کند.

پس از اتساع کافی دهانه رحم، پزشک میله های اتساع را خارج و وسیله ای به نام کورت (با نوک تیز یا به صورت لوله ی مکنده) به رحم وارد می کند تا بافت رحمی مورد نظر را خارج سازد.

شرایط پس از عمل کورتاژ چیست؟

پس از اتمام کورتاژ احتمال دارد مدتی را در اتاق ریکاوری تحت نظر قرار بگیرید تا هوشیاری کامل را بدست آورده و پزشک بتواند شما را از نظر خونریزی یا سایر عوارض کنترل کند. احتمال ایجاد تهوع و گلودرد پس از بیهوشی عمومی و ایجاد سردرد پس از بی حسی نخاعی محتمل است بنابراین شما تا زمانی که کاملا هوشیار شده باشید در ریکاوری می مانید.

لازم است که شخصی به عنوان همراه با شما باشد و شما را تا منزل همراهی کند. برای ویزیت مجدد پس از عمل کورتاژ با پزشک خود صحبت کنید و دستورات لازم را اجرا کنید. در صورتی که پزشک شما کورتاژ را با هدف تشخیصی و نمونه برداری پاراکلینیکی از رحم انجام داده است و نمونه ی تهیه شده برای بررسی به آزمایشگاه ارسال شده است، از پزشک خود در رابطه با زمان پاسخ دهی آزمایشگاه مربوطه سوال کنید.

عوارض جانبی طبیعی پس از کورتاژ چیست؟

گرفتگی خفیف، خونریزی های خفیف و یا لکه بینی از عوارض طبیعی پس از کورتاژ هستند. همچنین احتمال دارد دوره ی قاعدگی بعد از کورتاژ شما دیرتر یا زودتر از زمان معمول اتفاق بیفتد. در رابطه با گرفتگی احتمال دارد پزشک متخصص شما استفاده از ایبوپروفن را پیشنهاد کند.

توجه کنید که شما باید قادر باشید طی یک تا دو روز پس از کورتاژ فعالیت های طبیعی زندگی را از سر بگیرید. لازم به ذکر است که در مدت زمان مورد نیاز جهت بهبودی لازم است از رابطه جنسی بپرهیزید و همچنین از ورود هر گونه شی از جمله کاندوم های زنانه به واژن خودداری کنید تا رحم شما دچار عفونت باکتریایی یا قارچی نشود. در رابطه با زمان شروع فعالیت جنسی از پزشک متخصص خود راهنمایی بگیرید.

نکات مهم در انجام کورتاژ چیست؟

باید بدانید که این عمل بین 10 تا 15 دقیقه طول می کشد ولی ممکن نیاز باشد شما به مدت 5 ساعت در مطب یا کلینیک جراحی تحت نظر باشید.

پیش از انجام عمل تمام سوابق بارداری های قبلی، زایمان های انجام شده و روش هریک از آنها (زایمان طبیعی یا سزارین و ذکر علت زایمان به روش سزارین)، سابقه ی بیماری های خاص و داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید را در اختیار پزشک متخصص خود قرار دهید.

در این میان وجود سابقه ی بیماری های اختلال دهنده ی انعقاد خون بسیار مهم است و در صورت مصرف هرگونه داروی ضد انعقاد از جمله وارفارین یا آسپرین حتما به پزشک خود اطلاع دهید تا در طول عمل دچار خونریزی های شدید و عوارض متعاقب آن نشوید.

خلاصه مقاله کورتاژ

کورتاژ یک عمل جراحی سرپایی است که با هدف تشخیصی یا درمانی مورد استفاده قرار میگیرد. روش بیهوشی  می تواند کامل یا  نخاعی باشد. عوارض پس از عمل ( خونریزی، عفونت، چسبندگی) نسبتا کم بوده و زمان تقریبی برای ماندن در بیمارستان پس از عمل حدود 5 ساعت می باشد. کل دوره ی عمل بین 10 تا 15 دقیقه طول می کشد و پوزیشن عمل لیتاتومی است. پس از عمل، طی یک تا دو روز می توانید فعالیت های عادی روزمره را انجام دهید ولی برای برقراری رابطه جنسی حتما با پزشک مشورت کنید.